بعضی‌‌ها یک جوری از رفراندوم صحبت میکنند، انگار هر چیزی را میشود به رفراندوم گذاشت، بله خیلی چیزها را می‌توان به رفراندوم گذاشت، مثل اینکه آیا قدرت اصلی دست پارلمان باشد یا دست رئیس جمهور، یا اینکه آیا دوره نمایندگی ۴ سال باشد یا ۶ سال، ولی موضوعاتی هم هست که هیچ ملتی حق ندارد اصلا آنها را به رای بگذارد ولو اینکه اکثریت ملت هم با آن موافق باشند. ممنوعیت رای گیری این گونه موارد، ممنوعیت عقلیست و هیچ ملتی حق ندارد با رای گیری دست و پای خودش را ببندد و قوانین بر ضدّ عقل و آزادی آینده خود امضا کند.
در واقع بحث این است که یا شما انسان آزاد هستی یا نیستی، اگر آزاد نیستی و برده هستی که پس رای امروزت هم بی ارزش است، اگر هم آزاد هستی که پس عقلا اجازه نداری پای سندی را امضا کنی که در آن نوشته که شما از این پس برده یا گوسفند خواهی بود، چون به محض اینکه چنین چیزی را امضا کنی معلوم میشود که پس از اول هم گوسفند بودی، پس به عنوان یک گوسفند حرف و رای امروزت هم باطل است.
مثال‌هایی از آنچه که هیچ ملتی حق ندارد آنرا به رای بگذرد،
رفراندوم برای برقراری سیستم سلطنت یا ولایت فقیه از این دست است، چون در واقع با آوردن شخصی به نام ولی فقیه یا شاه ما داریم امضا می‌کنیم که فقط امروز که رای میدهیم انسان هستیم، ولی از فردا دیگر حق دست زدن به آن مقام شاه یا ولی فقیه را نداریم، و این یعنی پذیرش گوسفندی در آینده.
یا مثلا اینکه آیا رئیس حکومت حق دارد بیش از دو دوره کاندیدا شود یا نه، باید دنیا برگزاری رای گیری راجع به این موضوع را ممنوع اعلام کند ولو اینکه یک ملتی در یک برهه‌ای آنقدر شیفته یک رهبری شده باشد که ۱۰۰% آن ملت او را برای دوره سوم بخواهند، ولی نباید حتا به این ملت اجازه داد که راجع به این موضوع رای بگیرند و کشوری که بخواهد چنین رای گیری برای نامحدود کردن دوران ریاست جمهوری برگزار کند ولو همه مردمش موافق باشند باید با تحریم و واکنش بین المللی روبرو شود.
مبنای منطقی این واکنش جهانی این است که "همه چیز را همگان دانند"، یعنی همانطور که حتا در فدرال‌ترین کشور‌ها هم، یک ایالت حق ندارد راجع به همه چیز به تنهایی تصمیم بگیرد و قواعدی هست که از سوی حکومت مرکزی به ایالت‌ها تحمیل میشود، در دنیا هم قواعدی هست که حاصل تجربه صدها ساله کلّ بشریت است و بنابراین هر کشوری باید آنهارا بپذیرد ولو اینکه مردم خودش در مقطع خاصی نظر دیگری داشته باشند.
